ABD merkezli Yahudi Ulusal Güvenlik Enstitüsü (JINSA), 30 Nisan 2025 tarihinde yayımladığı yeni raporunda Türkiye’yi "potansiyel tehdit" olarak tanımlayarak F-35 savaş uçağı programına yeniden dahil edilmemesi gerektiğini savundu. Kuruluş, bu yönde adım atılacaksa Türkiye’ye bir dizi ağır şart dayatılması gerektiğini belirtti.
Raporda özellikle Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın politikaları hedef alındı. Türkiye’nin dış politikası ile Amerikan çıkarlarının "defalarca çatıştığı" ileri sürüldü.
S-400 gölgesinde F-35 tartışması yeniden alevlendi
Türkiye, 2019 yılında Rusya’dan satın aldığı S-400 hava savunma sistemleri nedeniyle ABD'nin F-35 programından çıkarılmıştı. JINSA raporunda, bu sistemin halen Türkiye’de konuşlu olduğu hatırlatılarak, "S-400'ü bırak, F-35’i al" formülü bir seçenek olarak masaya kondu. Ancak bu durumda dahi, Türkiye’ye güvenilemeyeceği ve ilave güvencelerin sağlanması gerektiği belirtildi.
Türkiye'ye F-35 verilmesi için 6 ağır koşul
Rapora imza atanlar arasında JINSA CEO’su Michael Makovsky, eski Ankara Büyükelçisi Eric Edelman ve Center for American Progress’ten Alan Makovsky gibi isimler bulunuyor. Rapor, F-35 satışının ön koşulu olarak Türkiye’den şu altı maddeyi yerine getirmesi gerektiğini ifade ediyor:
-
S-400 sisteminin tamamen kaldırılması
-
İsrail ile ilişkilerin normalleştirilmesi
-
Hamas’a verilen desteğin tamamen kesilmesi
-
Hamas’ın Türkiye’de para toplamasının engellenmesi
-
İsrail’le Suriye konusunda çatışma önleme mekanizması kurulması
-
Yunanistan ve Kıbrıs’ın egemenliğine tam saygı
ABD Kongresi'ne çağrı: İsrail üstünlüğü gözetilsin
JINSA’nın raporunda en dikkat çekici ifadelerden biri ise ABD Kongresi'ne yönelik çağrı oldu. Rapora göre, Türkiye’nin F-35 programına yeniden katılması ya da başka silahlar alması durumunda, İsrail’in askeri üstünlüğünü zedelemeyecek yasal düzenlemeler yapılması gerekiyor.
Bu tür koruma düzenlemeleri hâlihazırda diğer Orta Doğu ülkeleri için uygulanırken, şimdi Türkiye’nin de bu kapsamda değerlendirilmesi talep ediliyor.
Türkiye’nin dış politikası hedefte: “Tehdit potansiyeli taşıyor”
Raporda kullanılan ifadeler oldukça sert:
"ABD, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan liderliğindeki, yükselen ve potansiyel olarak tehdit oluşturan bir bölgesel güce bu gelişmiş savaş uçağını emanet edip edemeyeceğini dikkatle değerlendirmelidir. Biz edemeyeceğini düşünüyoruz."
Bu cümle, Türkiye'nin NATO müttefiki olmasına rağmen ABD güvenlik çevrelerinde artan güvensizliği açıkça yansıtıyor.
Patriot satışı ama Suriye yasağıyla
Raporda, Türkiye’nin F-35 yerine ABD üretimi Patriot hava savunma sistemi alabileceği de ifade ediliyor. Ancak bunun için de şartlar öne sürülüyor:
-
Sistem sadece Türkiye topraklarında konuşlandırılacak
-
Suriye sınırına yerleştirilmesine izin verilmeyecek
Bu yaklaşım, Ankara’nın savunma politikalarını ABD’nin çizdiği çerçeveye göre sınırlandırma hedefi olarak yorumlanıyor.
Ankara’dan henüz resmi tepki gelmedi
JINSA'nın yayımladığı bu tartışmalı rapora Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı’ndan henüz resmi bir yanıt verilmedi. Ancak geçmişte benzer raporlar ve açıklamalar karşısında sert tepkiler gösteren Ankara’nın bu belgeye yönelik bir değerlendirmede bulunması bekleniyor.
