Yıpranma payı, sağlık çalışanlarının zorlu ve yıpratıcı mesleklerine karşılık erken emeklilik imkanı sağlayan bir düzenlemedir. 2018 yılında yürürlüğe giren bu düzenleme, sağlık çalışanlarının emeklilik yaşını düşürerek, daha fazla emekli maaşı almasını sağlamaktadır.
Peki yıpranma payı nedir, kim bu haktan yararlanabiliyor, yıpranma payı nasıl hesaplanıyor ve nasıl sorgulanıyor? Tüm bu soruları yazımızda sizin için cevapladık.
YIPRANMA PAYI NEDİR?
Yıpranma payı, fiili hizmet zammı olarak da bilinen bir kavramdır. 5510 Sayılı Kanun’un 40. maddesinde tanımlanmıştır. Bu maddeye göre, sigortalıların çalıştıkları her 360 gün için, kanunda belirtilen tabloya göre ekstra gün sayısı kazanmalarıdır. Bu ekstra gün sayısı, sigortalıların emeklilik yaşını düşürmektedir.
Örneğin, 60 gün yıpranma payı alan bir sağlık çalışanı, normalde 60 yaşında emekli olabilecekken, yıpranma payı sayesinde 57 yaşında emekli olabilmektedir. Bu şekilde, daha uzun süre emekli maaşı alabilmektedir. Yıpranma payından yararlanabilmek için, en az 10 yıl yani 3 bin 600 gün bu kapsamda çalışmak gerekmektedir. Ayrıca, yıpranma payından maksimum 3 yıl yani 1080 gün yararlanılabilmektedir.
SAĞLIK ÇALIŞANLARINDAN KİMLER YIPRANMA PAYINDAN FAYDALANABİLİR?
Yıpranma payı, sağlık sektöründe çalışmakta olan herkesi kapsamamaktadır. Sadece Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen meslek grupları bu haktan yararlanabilmektedir. Sağlık çalışanlarına tanınmış olan yıpranma ile alakalı tıbbi laboratuvar ve patoloji teknikeri, tıbbi laboratuvar teknisyeni, tıbbi görüntüleme teknisyeni ve teknikeri gibi meslekleri yapanlar faydalanmaktadır. Bu meslek gruplarından bazıları şunlardır:
- Biyokimyager
- Bakteriyolog
- Halk Sağlığı Hekimi
- Hekim-Pratisyen
- İşyeri Hekimi
- Tibbi Biyokimya Uzmanı
- Fizyolog
- Çocuk Cerrahisi Uzmanı
- Beyin ve Sinir Cerrahisi Uzmanı
- Radyasyon (Sağlık) fizikçisi
- Tıbbi Patoloji Uzmanı
- Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı
- Genel Cerrahi Uzmanı
- Mütehassıs Cerrah
- Acil tıp Uzmanı
- Anatomist
- Anestezi ve Reanimasyon Uzmanı
- Çocuk Alerji Uzmanı
Sağlık sektöründe yıpranma payı alan kesimler bunlarla sınırlı değildir. Sağlık çalışanlarından hangi grupların yıpranma payından yararlandığının tam listesine Sağlık Bakanlığı’nın resmi web sitesinden ulaşabilirsiniz.
YIPRANMA PAYI NASIL HESAPLANIR VE UYGULANIR?
Yıpranma payı hesaplaması, sağlık çalışanlarının çalıştıkları her yıl için 60 gün eklenerek yapılır. Yani, bir sağlık çalışanı bir yıl çalıştığında, normalde 360 gün hizmet süresi kazanırken, yıpranma payı sayesinde 420 gün hizmet süresi kazanmış olur. Bu şekilde, emeklilik yaşından 60 gün indirim yapılır. Ancak, bu indirim 1080 günü yani 3 yılı geçemez. Yani, bir sağlık çalışanı en fazla 3 yıl erken emekli olabilir.
Ayrıca, yıpranma payından yararlanabilmek için, en az 10 yıl yani 3 bin 600 gün bu kapsamda çalışmak gerekmektedir. Yıpranma payı uygulaması için, işverenlerin Sosyal Güvenlik Kurumu’na elektronik ortamda belge göndermeleri gerekmektedir. Bu belgede, çalışanın yıpranma payı kapsamında olduğunu belirten bir kod bulunmaktadır. Sistem, bu kodu okuyarak, çalışanın yıpranma payından yararlanacağı süreyi otomatik olarak belirler.
YIPRANMA PAYI NASIL SORGULANIR?
Yıpranma payından yararlandığınız hizmet sürelerinizi, e-devlet üzerinden SGK Tescil ve Hizmet Dökümü sorgulaması yaparak öğrenebilirsiniz. Bu sorgulamada, uzun vadeli hizmet dökümünüzün en son kısmında, “FHZ” olarak gösterilen bölümde, yıpranma payından kazandığınız gün sayısını görebilirsiniz. Bu sayede, emeklilik yaşınızı ve maaşınızı hesaplayabilirsiniz.
Sağlık çalışanlarının, mesleklerinin zorluklarına rağmen, emeklilik haklarını korumalarını ve yıpranma payından yararlanmaları çok önemlidir. Bu haktan yararlanan sağlık çalışanları geriye kalan ömürlerinde daha refah ve mutlu bir hayat süreceklerdir.
