İsrail'in İran'a yönelik başlattığı geniş çaplı hava saldırısı, dünya genelinde ekonomik ve siyasi dengeleri sarstı. Nükleer tesisler ve askeri üslerin hedef alındığı operasyon sonrası Brent petrol fiyatı yüzde 10’dan fazla artarak küresel piyasalarda tedirginliğe yol açtı. Orta Doğu'da tansiyon yükselirken, dünya alarm durumuna geçti.
İran’a hava saldırısı: Hedef nükleer altyapı ve komuta merkezleri
Savaş alarmı verildi ve İsrail ordusu sabah saatlerinde İran’ın farklı bölgelerine eş zamanlı saldırılar düzenledi. İsrail Savunma Bakanı Yisrael Katz, operasyonu doğrulayarak ülke genelinde olağanüstü hal ilan edildiğini duyurdu. Yapılan açıklamada, saldırıların İran’ın askeri komuta zinciri, karargahları ve nükleer tesislerini hedef aldığı belirtildi.
İsrail ordu radyosu, bu operasyonun önleyici ve çok aşamalı bir planın ilk bölümü olduğunu, saldırıların nokta atışlarla yapıldığını ve istihbarata dayandığını aktardı.
Petrol fiyatlarında sert yükseliş
Saldırının hemen ardından küresel enerji piyasaları büyük bir şok yaşadı. Brent petrolün varil fiyatı yüzde 10’un üzerinde artarak 77,63 dolara yükseldi. Aynı dakikalarda, Batı Teksas türü (WTI) ham petrolün varil fiyatı ise yüzde 8’in üzerinde değer kazanarak 75,33 dolara ulaştı.
Uzmanlara göre fiyatlardaki bu sert yükselişin temel nedeni, Orta Doğu’nun dünya petrol üretimi ve nakliyesinde kilit rol oynaması. İran'ın ve çevresinin çatışma alanına dönüşmesi, petrol arzında kesinti riski doğurdu ve bu da piyasaları yukarı yönde etkiledi.
Küresel piyasalarda panik havası
İsrail’in saldırı haberinin ardından yalnızca enerji fiyatları değil, küresel borsalar da dalgalanma yaşadı. Asya piyasalarında açılışta sert düşüşler gözlendi. Altın fiyatları da güvenli liman talebinin artmasıyla yükselişe geçti. Ekonomistler, bu tür bir jeopolitik riskin küresel tedarik zincirlerini, enerji güvenliğini ve finansal istikrarı olumsuz etkileyeceğini belirtiyor.
İran’dan ilk tepkiler ve hazırlıklar
İran yetkilileri henüz saldırıya ilişkin geniş çaplı resmi açıklama yapmasa da, savunma sistemlerinin devreye alındığı ve hava savunma birliklerinin yüksek alarm seviyesine geçtiği bildirildi. Ülkedeki bazı hava sahalarının sivil uçuşlara kapatıldığı, Tahran, Tebriz ve İsfahan’da sirenlerin çaldığı yönünde haberler geliyor.
İran Devrim Muhafızları, saldırının İran'ın egemenliğine doğrudan saldırı olduğunu belirterek misilleme için hazırlık yapıldığını duyurdu. Misillemenin kapsamı henüz netleşmezken, İran’ın Orta Doğu’daki vekil güçlerini devreye sokabileceği belirtiliyor.
İsrailli yetkililer: “Meşru müdafaa hakkımızı kullandık”
İsrail ordusu ve hükümet yetkilileri, saldırının İran’ın nükleer faaliyetlerine karşı önleyici bir müdahale olduğunu belirtti. Savunma Bakanı Yisrael Katz, “İran’ın nükleer silaha sahip olması kabul edilemez. Halkımızı korumak adına gereken her şeyi yaparız.” dedi.
İsrail yönetimi, uluslararası kamuoyuna yaptığı çağrıda, saldırının meşru müdafaa kapsamında gerçekleştiğini ve daha büyük bir savaşın önüne geçmeyi amaçladıklarını savundu.
ABD’den soğuk ama dikkatli bir açıklama
ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, saldırının ardından yaptığı açıklamada, “İsrail bu operasyonu bize bilgi vererek ama bağımsız olarak yürüttü. ABD bu saldırıya dahil değildir.” dedi. İran’a da çağrıda bulunan Rubio, “ABD personeline veya çıkarlarına saldırılmamalıdır” diyerek Washington'un doğrudan çatışmaya girmeyeceğini ima etti.
Bununla birlikte ABD’nin bölgede bulunan üslerinde güvenlik önlemlerinin artırıldığı, Körfez ülkeleriyle koordinasyonun sağlandığı bildirildi.
Enerji güvenliği tehdit altında
Saldırı, küresel çapta enerji güvenliğini tehdit eden bir gelişme olarak değerlendiriliyor. İran’ın Hürmüz Boğazı’na yakınlığı ve bölgedeki diğer üretici ülkelerle olan stratejik pozisyonu nedeniyle herhangi bir çatışma büyürse petrol arzında büyük aksamalar yaşanabilir.
Uzmanlara göre, birkaç gün içinde gerilim düşmezse petrol fiyatlarında ikinci bir sıçrama daha yaşanabilir. Uluslararası Enerji Ajansı, durumu yakından izlediklerini ve arz güvenliği için üye ülkelerle iletişim halinde olduklarını duyurdu.
Ortadoğu’da yeni bir savaşın eşiği mi?
Saldırının büyüklüğü ve hedeflerin hassasiyeti göz önünde bulundurulduğunda, bölgedeki tansiyonun sadece İran ve İsrail arasında kalmayacağı öngörülüyor. İran’ın Hizbullah gibi müttefik unsurları aracılığıyla İsrail’e karşılık verebileceği, Suriye ve Lübnan gibi ülkelerin bu çatışmalara dolaylı yoldan çekilebileceği değerlendiriliyor.
Analistler, önümüzdeki 24 saatin oldukça kritik olduğunu vurguluyor. Ya diplomatik kanallar açık tutulacak ya da Orta Doğu'da çok cepheli bir savaş riski doğacak.
Yatırımcılar güvenli limanlara yöneliyor
Savaş endişesi, yatırımcıların yönünü altın, dolar ve tahvil gibi güvenli limanlara çevirdi. Altın fiyatları 2.400 dolara yaklaşırken, ABD 10 yıllık tahvil faizlerinde düşüş görüldü. Bu gelişme, hem bireysel hem de kurumsal yatırımcılar arasında küresel riskten kaçış sinyali olarak yorumlandı.
Ekonomistler, siyasi gerilimin uzun sürmesi durumunda enflasyon, faiz politikaları ve ekonomik büyüme gibi temel göstergelerin de baskı altına gireceğini belirtiyor.